Makine Çevirisi ve İnsan Çevirisi

Makine çevirisi kavramı 1950’lerden beri hayatımızda. Kulağa gelecekten fırlamış bir kavram gibi gelse de 50’li yıllardan bu yana sürekli bir gelişim içinde olan makine çevirisi, çeviri sektörünü de beraberinde değişime itti. Hızlı ve verimli olması ise akıllara hep “Acaba makineler insanların yerini alabilir mi?” sorusunu getirdi.

Fakat böyle bir şey gerçekten mümkün mü? Lafı dolandırmadan cevap vermek gerekirse, hayır. En azından, makine çevirisinin tamamıyla insanların yerini alamayacağını söylemek mümkün. Gelin, insan çevirisinin makine çevirisinden her zaman daha başarılı olmasının ve bazı kişiler ile şirketlerin yine de makine çevirisini tercih etmesinin nedenlerini birlikte inceleyelim.

Makine çevirisi motorları köklü bir geçmişe ve evrim sürecine sahip kompleks sistemlerdir. Bu sistemler uzman dilbilimciler ve teknisyenler tarafından algoritmalardan, kodlardan ve kod çözmeden yararlanılarak oluşturulur. Kural tabanlı makine çevirisinde oldukça klasik bir yaklaşım benimsenmiştir. Bu yaklaşım, kaynak ve hedef dildeki sözlük ve dilbilim kaynaklarından toplanan dilsel bilgilerin üzerine kuruludur.

1990’lı yıllarda makine çevirisinin yerini istatiksel makine çevirisi almıştır. İstatiksel makine çevirisi iki dilli metinleri ve verileri analiz eder. Makineler dilbilgisi kurallarını dilbilimcilerin yardımına ihtiyaç duymadan kendiliğinden öğrendiklerinden bu, kural tabanlı makine çevirisi için çok önemli bir adımdı. İstatiksel makine çevirisi daha geleneksel bir çeviri modeli olarak görülse de günümüzde hala kullanılmaktadır.

Hayatımızın birçok alanında yapay zekanın etkilerini görüyoruz, fakat bu etkilerin ne raddeye kadar çıkacağı hep bir tartışma konusu. Çeviri bağlamında baktığımızda ise profesyonel çevirmenler arasında yaygın olan görüş, makine çevirisinin birçok nedenle insan çevirisinin yerine geçemeyeceği yönünde. Bu nedenlerden 5 tanesini birlikte ele alalım:

İçerik Kalitesi

İnsan çevirisi kaynak metnin çevirmen tarafından doğal ve akıcı bir biçimde yorumlanmasıyla ortaya çıkar. Çevirmenler, çevirdikleri içeriğin özünü, metnin içerdiği dilsel nüansları ve metnin bağlamını anlar, tüm bu etkenleri göz önünde bulundurarak çeviriyi yapar. Böylece ortaya içerik bakımından bütünsel bir hedef metin ortaya çıkar. Fakat makine çevirisi için aynı şeyleri söyleyemeyiz. Doğası gereği bağlamı anlamadan çeviri yapan makinelerin ortaya koyduğu çevirinin, kaynak metni tam anlamıyla yansıtması mümkün değildir.

Dil Becerileri

Anadilinde çeviri yapan çevirmenler kaynak ve hedef dillerdeki tecrübelerini kullanarak ortaya okuyucuyu tatmin edecek bir metin çıkarırlar. Çeviri, çevirmenin bu tecrübesi ve dil bilgisi sayesinde en az kaynak metin kadar akıcı, anlaşılır ve doğal olur. Çevirmenler yılların getirdiği bu geniş dil bilgisi becerileriyle içeriği doğru bir şekilde sözcüklere aktarıp kaynak içeriği hedef dilde resmederler. Makine çevirisi her ne kadar daha ucuz ve hızlı olsa da bu noktada hep noksan kalacak ve yeterli bir çeviri sağlayamayacaktır.

Kültüre Duyarlılık

Çeviri yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta kültürün göz önünde bulundurulmasıdır. Her kültür, değerlerini dilinde yaşatır. Bir dilden başka bir dile çeviri yaparken çevirmenler kültürel normları ve değerleri hesaba katarlar. Bu açıdan çevirmeni sadece iki dil arasında değil, aynı zamanda iki kültür arasında uzlaşı sağlayan bir dil uzmanı olarak görmek mümkündür. Böylece kültürel normlar ile değerleri anlayan çevirmenler içeriği hakkaniyetle çevirirler. Makineler ise kültürle ilgili bu nüansları anlayamaz ve bu nedenle içeriği uygun bir şekilde çeviremez. Bu da kalite bakımından zayıf çevirilerin üretilmesi anlamına gelmektedir.

Dilin Değişimi

Çeviri motorlarının, bir dilin tüm tarihini ve o dildeki kelimelerin kullanımlarında nasıl değişikliklere gidildiğini öğrenmeleri imkansızdır. Özellikle de dilin sürekli değiştiğini ve günlük konuşma diline zaman zaman yeni kelimelerin eklendiğini, bazılarının da dilden çıkarıldığını göz önünde bulundurursak makineler için bu durumla başa çıkmanın ne kadar zor olduğunu anlayabiliriz. Hayatın içinde dili kullanan çevirmenlere kıyasla çeviri motorlarının bu değişikliklere ayak uydurması için sürekli güncellenmeye ve tekrar programlanmaya ihtiyaçları olacaktır. Bir çeviri motoru için oldukça meşakkatli olacak olan bu süreç bir çevirmen için ise nefes alıp su içmek kadar doğaldır.

İnsan Eli

Çeviri makinelerinin kullandığı yapay zekâ asla insan aklıyla kıyaslanamaz. Makine çevirisi her ne kadar verimli olsa da çevirmenler, bir içerikte ihtiyaç duyulan o özel dokunuşları yapma yetisine sahiptir. Özellikle de metne son halini veren kişi her zaman bir insan olacaktır. Çünkü son rötuşları yaparken çeviriye bütüncül bir şekilde yaklaşıp gerekli düzeltmeleri uygulayabilecek, ince detayların mükemmelleştirilmesini sağlayabilecek bir yapay zeka henüz sadece bilim kurgu hikayelerinde yer alabilir.

Makineler asla insanların yerini tamamen alamayacak olsa bile bazı şirketler yine de makine çevirisini tercih edebiliyor. Bu durumun nedenlerini birlikte inceleyelim:

Hız

İş hıza geldiğinde insanların makinelerle yarışamayacağı bir gerçek. Birçok şirket bir işi teslim tarihine kadar yetiştirmesi gerektiğinde ya da çok büyük hacimli işlerle uğraştığında çözümü makine çevirisinde bulmaktadır. Bu şekilde bir insanın çevirmesinin mümkün olduğundan çok daha büyük hacimli çeviriler hızla elde edilmektedir. Fakat çeviri ne kadar hızlı elde edilirse edilsin, çevirinin doğruluğunda yaşanacak kayıp bu durumun en olumsuz sonuçlarından biridir.

Tutarlılık

Bazen makine çevirisi insan elinden çıkan bir çeviriye kıyasla daha kaliteli olabilir. Bunun altında makine çevirisinin kelimeleri tutarlı bir şekilde kullanması ve belli bir stil kalıbını izlemesi yatmaktadır. Çevirmen ne kadar özverili olursa olsun, özellikle uzun ve yorucu projelerde gözden kaçabilecek hatalar meydana gelmektedir. Fakat yine de yazımızın önceki kısımlarında bahsettiğimiz üzere, kültürel ögeler gibi hassas noktalar söz konusu olduğunda makineler doğru kelimeleri seçemeyebilir. Yani, makine çevirisinde kullanılan kelimelerde tutarlılık sağlansa da doğru kelime tercihi yapıldığından emin olamayız.

Daha Az Bütçeyle Daha Çok İş

Makine çevirisi yüksek hacimli büyük projelerin daha hızlı teslim edilmesini sağlar.  Bu da şirkete tasarruf yapma ve insan çevirisine çok para harcamama fırsatı verir. Makine çevirisi kullanıldığında genelde revizyon için ekstra bir ücret ortaya çıkmaz, bu nedenle de makine çevirisi bütçesini düşünenler için idealdir.

Makine çevirisi daha hızlıdır. Fakat ortaya çıkan çeviri, bir insanın elinden çıkmış çevirinin kalitesi, doğallığı ve yapısıyla karşılaştırılamaz bile. Projenizde bir çeviri motoru ve belli alanlarda da insan editörler kullanırsanız iki tarafın da sunduğu avantajlardan yararlanıp istediğiniz sonuçlara daha hızlı ulaşabilirsiniz. İzlenen bu yola nöral makine çevirisi ve post-editing denmektedir.

Makine çevirisinin önemi göz ardı edilemeyecek olsa da eğer projenizde hızın önemi yoksa yüksek kaliteli bir çeviri için hala çevirmenleri tercih etmenizde fayda var. Karar ise ihtiyaçlarınız doğrultusunda size ve şirketinizin paydaşlarına ait.

Siz de projelerinizin koşullarına bağlı olarak makine çevirisi ya da insan çevirisi hizmetlerimiz için bize ulaşabilirsiniz.